De overbelasting van het elektriciteitsnet (netcongestie) is steeds vaker in het nieuws. Daardoor verminderd de netcapaciteit; hoeveel elektriciteit er door het net getransporteerd kan worden. De netbeheerders hebben daarom een capaciteitskaart in het leven geroepen. Het net kan vol zijn voor afname (handig om te weten voor grootgebruikers die veel stroom nodig hebben) of invoeding (handig voor partijen die een groot zonneveld willen aansluiten op het net). En niet alleen grootverbruikers hebben er last van, tegenwoordig ook woningeigenaren met zonnepanelen. De overbelasting komt door elektrificatie binnen de energietransitie: we gebruiken steeds meer laadpalen, warmtepompen en zonnepanelen.
Ook het drinkwaternetwerk dreigt overbelast te raken. Vorig jaar stelde waterleidingbedrijf Vitens dat drinkwater in Utrecht en Amersfoort vanwege nieuw te bouwen woningen en vervuiling van grondwater binnen niet al te veel tijd gaat knellen. Vitens pleit daarom voor een watertransitie, waar we slimmer met water om gaan, zoals bij nieuwbouw eerst kijken of er wel drinkwater beschikbaar is. Maar zoals dat gaat, eerst sluimerd zo’n probleem een tijd (in 2019 werd rond het stroomnet al aan de bel getrokken), en dan schijnbaar uit het niets leidt het tot een reëel probleem (een nieuwbouwwijk waar geen drinkwater beschikbaar is?) en wordt het groot nieuws. Gaat dit ook met drinkwater gebeuren?
Zodoende komen er in de nabije toekomst wellicht ook watercapaciteitskaarten beschikbaar. Hoe gaan die er uit zien vroeg ik mij af. Als Utrechter krijg ik water van Vitens en op hun website kun je je postcode invullen waarna je informatie krijgt over de hardheid van je drinkwater én de bron. Het gaat om 4-cijferige postcode gebieden. Zodoende heb ik voor Utrecht alle 4-cijferige postcode’s met behulp van Python ingevuld en bepaald waar het drinkwater vandaan komt. Bij postcode 3511 zie je bijvoorbeeld dat de naam van het kraanwater Soestse Pracht heet uit de drinkwatervoorziening Soestduinen. De locatie van deze drinkwatervoorzieningen, of waterwin gebieden, vond ik in een dataset van RIVM. Dit leverde het volgende kaartje op (klik op het plaatje voor een grotere versie).
Binnen de gemeente Utrecht per postcodegebied in kleur waar het kraanwater vandaan komt. De kleuren komen overeen met de waterwin gebieden. Om de waterwin gebieden bevinden zich grondwaterbeschermingsgebieden, behalve bij de waterwin gebieden Leidse Rijn en De Meern.
Dit is natuurlijk niet het complete beeld. Een deel van deze waterwin gebieden, zoals Soestduinen, leveren ook aan woningen buiten Utrecht (zoals aan Soest zelf). Ook komt het drinkwater voor deze gebieden wellicht niet uit alleen maar één waterwin gebied. En bovenstaande kaart geeft alleen de kleingebruikers aan, hoe zit het met de grootverbruikers? Wel krijg je in ieder geval op deze manier een eerste beeld hoe het netwerk in elkaar zit. De vraag is dan ook, kun je uit hoe het netwerk is opgebouwd nu al voorspellen waar het gaat knellen bij woningbouw?
Neem bijvoorbeeld de nieuwe stadswijk Merwede. Deze zit in postcode gebieden 3526 en 3527, en heeft dus Beerschoten als waterwin gebied. Of het nieuw te bouwen Beurskwartier bij de Jaarbeurs, postcode 3521, heeft Soestduinen als waterwin gebied. Zijn deze waterwin gebieden toereikend kijkend naar deze toename in gebruik? Het zou interessant zijn als drinkwaterbedrijven open GIS data zouden vrijgeven, bijvoorbeeld per postcode gebied, zodat je bij nieuwbouw al meteen kan kijken of er potentiele knellingen te verwachten zijn.